Kiểm toán nội bộ là gì?

Theo chuẩn mực kiểm toán nội bộ (“KTNB”) của IIA (The institute of Internal Auditor) định nghĩa: “Kiểm toán nội bộ là hoạt động đảm bảo và tư vấn độc lập, khách quan nhằm gia tăng giá trị và giải quyết các hoạt động của tổ chức. KTNB giúp tổ chức đạt được các mục tiêu đề ra thông qua việc áp dụng các phương pháp có hệ thống và quy tắc nhằm đánh giá và nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro, kiểm soát và các quy trình quản trị”.

Có thể hiểu KTNB là bộ phận gồm những người trong doanh nghiệp có vai trò cung cấp những đánh giá khách quan, độc lập về hệ thống, tổ chức kinh doanh và quy trình để đảm bảo tính toàn vẹn của các thông tin tài chính và kế toán, cũng như các vấn đề liên quan đến quá trình kinh doanh, sản xuất, thúc đẩy doanh nghiệp phát triển và ngăn ngừa những rủi ro vì gian lận.

Chức năng của kiểm toán nội bộ

Các quan điểm trước đây cho rằng KTNB chịu trách nhiệm trong việc kiểm toán báo cáo tài chính và tập trung vào việc kiểm tra kế toán, thông tin tài chính của công ty. Tuy nhiên quan điểm này đã được mở rộng, không chỉ dừng lại ở việc kiểm tra báo cáo tài chính, thêm vào đó là kiểm toán tính hiệu quả, tính tuân thủ của mọi hoạt động, từ đó tư vấn cho nhà quản lý hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ.

KTNB đóng vai trò là người bảo vệ giá trị cho doanh nghiệp. KTNB có trách nhiệm phát hiện ra những sai sót trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, đảm bảo doanh nghiệp luôn tuân thủ các quy định pháp luật, đạo đức kinh doanh và quy chế hoạt động của chính doanh nghiệp.

TNB giúp cải tiến những điểm yếu từ hệ thống quản lý và quản trị doanh nghiệp. Bằng cách phân tích, kiểm tra, giám sát quy trình hoạt động của các phòng ban trong, KTNB sẽ đưa ra các tư vấn giúp công ty hoạt động hiệu quả hơn.

Mục tiêu của kiểm toán nội bộ

Theo quy định hiện hành, mục tiêu của KTNB mô tả như sau:

“Thông qua hoạt động kiểm tra, đánh giá và tư vấn, KTNB đưa ra các đảm bảo mang tính độc lập, khách quan và các khuyến nghị về các nội dung sau đây:

• Hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị đã được thiết lập và vận hành một cách phù hợp nhằm phòng ngừa, phát hiện, xử lý các rủi ro của đơn vị.
• Các quy trình quản trị và quy trình quản lý rủi ro của đơn vị đảm bảo tính hiệu quả và có hiệu suất cao.
• Các mục tiêu hoạt động và các mục tiêu chiến lược, kế hoạch và nhiệm vụ công tác mà đơn vị đạt được.”

Các trường hợp bắt buộc phải kiểm toán nội bộ

Theo quy định hiện hành, các doanh nghiệp sau đây bắt buộc phải thực hiện KTNB:

• Công ty niêm yết.
• Doanh nghiệp có vốn điều lệ của nhà nước trên 50% là công ty mẹ theo mô hình công ty mẹ – công ty con.
• Doanh nghiệp nhà nước là công ty mẹ hoạt động theo mô hình công ty mẹ – công ty con.

Các doanh nghiệp nêu trên có thể thuê ngoài các tổ chức kiểm toán độc lập đủ tiêu chuẩn hoạt động theo quy định để thực hiện KTNB. Tuy nhiên, doanh nghiệp phải đảm bảo rằng các tổ chức kiểm toán phải tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của KTNB và các yêu cầu theo quy định pháp luật.

Kiểm toán nội bộ và kiểm toán độc lập

Khái niệm KTNB còn khá mới mẻ, do vậy, khi được nhắc đến thường sẽ bị nhầm lẫn với kiểm toán độc lập. Tuy nhiên, hai khái niệm này hoàn toàn độc lập, cụ thể như sau:

Kiểm toán độc lập chủ yếu phục vụ cho cổ đông và các bên liên quan đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Trong khi đó KTNB phục vụ cho Hội đồng quản trị và các nhà quản lý cấp cao trong cơ cấu hoạt động quản trị của doanh nghiệp.

Về mục tiêu, kiểm toán độc lập có mục tiêu làm tăng thêm sự tín nhiệm từ cổ đông và các bên liên quan đến công ty bằng cách đưa ra các ý kiến độc lập về các thông tin được mô tả trong báo cáo tài chính. KTNB có mục tiêu tư vấn cho Hội đồng quản trị, các quản lý cấp cao trong việc thực hiện nhiệm vụ của mình, qua đó giúp chủ doanh nghiệp nâng cao hiệu quả hoạt động, quản trị rủi ro và kiểm soát hoạt động kinh doanh của mình.